۲ مطلب با کلمه‌ی کلیدی «دفتر تجلّیات» ثبت شده است

سخنی در باب لفظِ گوآ در یی‌جینگ

یک: گوآ (卦) که هم به سه‌خطّی ترجمه می‌شود که هم به شش‌خطّی، نه به معنی این است و نه به معنی آن. این مفاهیم بدان سبب با این نویسه گره خورده است که در دفتر تجلّیات (یی‌جینگ) به سه‌خطّی‌ها و شش‌خطّی‌ها «گوآ» اطلاق می‌شود. امّا گوآ یعنی چه؟ معانی نویسه‌های چینی یا از نگارش آنها مشتق می‌شود، یا از آوای آنها و یا از هر دو. نه در شکلِ نگارشیِ این نویسه هیچ اشارتی به اعداد یا خطوط شده است و نه در آوای آنها. بلکه نگارش و آوای آن هر کدام به یک تمثیل مهمّ گره خورده که در مطالعات جدید یی‌جینگ تقریباً همیشه مورد غفلت واقع شده است: «شکافته شدن» و «معلّق بودن».

دو: نویسۀ گوآ از دو جزء تشکیل شده است و جزئی که معنیِ نگارشی از آن مشتق می‌شود (یعنی 卜) شکافته شدنِ لاکِ لاک‌پشت را نشان می‌دهد و از آیینی کهن حکایت می‌کند که لاکِ لاک‌پشت یا استخوان کتف احشام را در آتش می‌افکندند و در آن شکافی پدید می‌آمد که به واسطۀ نحوۀ شکافته شدن و صورتِ استخوان به معانی باطنی پی می‌بردند. در حقیقت، کلّ عالم در بدوِ خلقت (یا فطرت که دقیقاً به معنی شکافتن است) از شکافته شدن تخم‌مرغِ کیهانی پدید آمده است که به موجبِ آن، مقدورات ظهور به عرصۀ پیدایی آمده‌اند. پدید آمدن شکاف بر روی لاکِ لاک‌پشت نیز نوعی بازآفرینش است که در آن مقدوراتِ نخستین در صحیفۀ لاکِ لاک‌پشت به ظهور می‌رسند. شکافته شدن در واقع رمزی است از آنچه در یی‌جینگ بدان «دروازۀ معانیِ دائو» گفته می‌شود و لائودْزی آن را «دروازۀ همۀ بواطن» می‌خواند.

سه: جزءِ دیگر گوآ که معنی آواییِ این نویسه از آن مشتق می‌شود، 圭 (گوئِی؛ چینی میانه: کُووِی) است. بعضی تفاسیر یی‌جینگ به آوای گوآ توجّه کرده‌اند و آن را به معنی نویسۀ مشابه و هم‌آوای آن، 掛 (گوآ، چینی میانه:کُووِئَه) دانسته‌اند که به معنی معلّق و آویزان بودن است. مانند معلّق بودن میوه بر درخت و ستاره در آسمان. گفته‌اند: «ده‌هزار مُثُل (مقدورات ظهور) به هشت گوآی برتر درآویخته و معلّق‌اند». همچنان که میوه به وقت خود از بالای درخت به پایین درخت افتد، میوۀ مُثُل (شیانگ 象) نیز مطابق با تقدیرِ خود، از فراز درختِ وجود به زیر افتند و در صورتِ اعیانِ خارجی پدیدار شوند. ولی در مرتبۀ رتقِ آسمان و زمین، یعنی مقامی که آسمان و زمین «هنوز» جدا «نه»شده بودند و شکاف مذکور در میان دو نیمۀ زیرین و زبرینِ تخم‌مرغ کیهانی پدید نیامده بوده است، این مُثُل معلّق بوده و هستند. در حقیقت، وصف دقیق این مقام به «هنوز نه» (وِی 未) اشارتی رمزی است به وضعیت معلّق مُثُل.

محصول: لفظِ گوآ که در یی‌جینگ بر سه‌خطّی‌ها و شش‌خطّی‌ها اطلاق می‌شود، واجدِ دو تمثیلِ «شکافته شدن» و «معلّق بودن» است و بنا بر تفسیرِ وانگ بی بر یی‌جینگ اشاره است به «مرحله»، «مقام» یا «زمانی» که ظهوراتی چند با آن پیوند دارد. در حقیقت، گوآ «مرحله‌ای» است که به واسطۀ «انکشافِ» خاصِّ آن، مُثُلِ متعلّق به آن گوآ، از شأنیتِ «تعلیقی» خارج می‌شوند و به عرصۀ ظهور درمی‌آیند و این سیرِ ویژه از علم به عین احکامی دارد که کارِ دفترِ تجلّیات چیزی نیست جز شرح و تبیینِ آن احکام.

۱۰ فروردين ۰۰ ، ۰۳:۰۶ ۰ نظر

یی‌جینگ

فُوشی

فُوشی 伏羲 نخستین شهریار در دوره سه فغفور فرهمند 三皇.
این نقاشی اثر «ما لین» (馬麟؛ 1180-1256م‍.) در دورۀ حکومت سُنگ است.

دفتر تجلّیات (یی‌جینگ 易經 یا جَّویی 周易؛ همچنین مشهور به دفتر تغییرات) کهن‌ترین مکتوب در شرق دور است مشتمل بر شصت و چهار فصل که هر فصل همراه است با یک تصویر (گوآشیانگ 卦象) که تصویرِ شش خط (دو سه‌خطی روی هم) است، و نامِ آن شش‌خطی (گوآمینگ 卦名)، و بیان شش‌خطی (گوآتْسی 卦辭)، و بیان هر یک از شش خط (یائوتْسی 爻辭) که همراه است با «بالهای دهگانه» (شّی‌یی 十翼) که روایات (جّوان 專) متعلّق به این کتاب است در دَه بخش.

کشفِ بنیادِ تعالیم این کتاب منسوب است به فوشی (伏羲)، نخستین فغفور فرهمند چین. در سنّت چین گویند این هشت سه‌خطی که بنیاد همه تعالیم ئی‌جینگ است، بر پُشت یک لاک‌پُشت بر فوشی کشف شده است. ئی‌جینگ دفتری است تماماً مابعدالطبیعی ولی در عین حال بنیاد همۀ علوم و فنون در شرق دور است که به هرحال در بین عامۀ مردمان به عنوان یک کتاب فال‌گیری شهرت یافته است.

سه‌خطی‌های هشتگانه (باگوآ 八卦) هشت مجموعۀ سه‌خطی است و هر سه‌خطی متشکل است از سه‌خط روی یکدیگر (نظراً از پایین به بالا).
در هر سه‌خطی، هر کدام از خطوط یا بدون گسستگی (خط پیوسته —) یانگ است، و یا خط گسسته (- -) یین است، نظر به همه نسبت‌های همبستۀ یانگ (مردانه، اثبات، نورانی، قوّت، ازلی و ...) و یین (زنانه، نفی، ظلمانی، ضعف، ابدی و ...). از ترکیبات سه‌تایی این دو خط، هشت حالت مختلف حاصل می‌شود (2*2*2)، مثلاً: - - + — + - - = ☳ یا - - + — + - - = ☵.
هر کدام از این سه‌خطی‌ها رمزاً یکی از شئون مکنون آفرینش در حضرت قابلیت اوّل است. این رموز خطی را بیش از هر چیز با عناوین انتزاعی و نیز رموز ملموس مادّی همبسته می‌کنند:

چیِن 乾 | «فاعلیت» | ☰ | با طلسم آسمان.
شِوین 巽 | «تابعیت» | ☴ | با طلسم باد.
کان 坎 | «پایین‌روندگی» | ☵ | با طلسم آب.
گِن 艮 | «ثبات» | ☶ | با طلسم کوه.
کوئِن 坤 | «قابلیت» | ☷ | با طلسم زمین.
جِّن 震 | «برانگیختگی» | ☳ | با طلسم آذرخش
لی 離 | «بالاروندگی» | ☲ | با طلسم آتش
دوئِی 兌 | «تبادل»، ☱ ، با طلسم برکه.

ترکیب دوتایی این هشت سه خطی (8*8) در شصت و چهار حالت مختلف جفت می‌تواند شد که شصت و چهار شش‌خطی (六十四卦) دفتر تغییرات باشد.

۱۶ مرداد ۹۸ ، ۲۱:۱۶ ۰ نظر