ظهور عقل

چون عقل در اندرون یکپارچه باشد،
مکنون و پوشیده نتواند ماند:
در جلوۀ تن، دانسته،
و در رنگ پوست، نمودار خواهد شد.

- هنرهای عقل: چهار رسالۀ کهن دائویی، ترجمه و تعلیقات از اسماعیل رادپور (تهران: انتشارات زندگی روزانه)، ص‍. 46، نِی‌یِه (內業)، بند 49.

全心在中，不可蔽匿。知於形容，見於膚色

متن چینی پیشۀ درون (نِی‌یِه) 內業

　　《內業》

　凡物之精，此則為生。下生五穀，上為列星。流天地間，謂之鬼神，藏於胸中，謂之聖人。是故此氣，杲乎如登於天，杳乎如入於淵，綽乎如在於海，卒乎如在於屺。是故此氣也，不可止以力，而可安以德。不可呼以聲，而可迎以意。敬守勿失，是謂成德。德成而智出，萬物畢得。

　凡心之形，自充自盈，自生自成。其所以失之，必以憂樂喜怒欲利。能去憂樂喜怒欲利，心乃反齊。彼心之情，利安以寧，勿煩勿亂，和乃自成。

　折折乎如在於側，忽忽乎如將不得，渺渺乎如窮無極，此稽不遠，日用其德。夫道所以充形，而人不能固。其往不復，其來不舍。寂乎莫聞其音，卒乎乃在於心，冥冥乎不見其形，淫淫乎與我俱生。不見其形，不聞其聲，而序其成，謂之道。夫道無所，善心安愛，心靜氣理，道乃可止。彼道不遠，人得以產。彼道不離，人因以和。是故萃萃乎其如可與索。眇眇乎其如窮無所。彼道之情，惡意與聲。脩心靜意，道乃可得。道也者，口之所不能言也，目之所不能視也，耳之所不能聽也，所以脩心而正形也。人之所失以死，所得以生也。事之所失以敗，所得以成也。凡道，無根無莖，無葉無榮，萬物以生，萬物以成，命之曰道。

　天主正，地主平，人主靜。春秋冬夏，天之時也，山陵川谷，地之材也，喜怒取予，人之謀也。是故聖人與時變而不化，從物遷而不移。能正能靜，然後能定。定心在中，耳目聰明，四枝堅固，可以為精舍。精也者，氣之精者也。氣道乃生，生乃思，思乃知，知乃止矣。凡心之形，過知失生。

　一物能化謂之神，一事能變謂之智，化不易氣，變不易智，惟執一之君子能為此乎。執一不失，能君萬物。君子使物，不為物使。得一之理，治心在於中，治言出於口，治事加於人，然則天下治矣。一言得而天下服，一言定而天下聽，心之謂也。

　形不正，德不來。中不靜，心不治。正形攝德，天仁地義，則翼然自來。神明之極，照乎知萬物，中守不忒。不以物亂官，不以官亂心，是謂中得。有神自在身，一往一來，莫之能思，失之必亂，得之必治。敬除其舍，精將自來。靜想思之，寧念治之。嚴容畏敬，精將自定，得之而勿捨，耳目不淫，心無他圖。正心在中，萬物得度。

　道滿天下，普在民所，民不能知也。一言之解，上察於天，下極於地，蟠滿九州。何謂解之。在於心安。我心治，官乃治。我心安，官乃安。治之者心也，安之者心也。心以藏心，心之中又有心焉，彼心之心。意以先言，意然后形，形然后言。言然后使，使然后治。不治必亂，亂乃死。

　精存自生，其外安榮，內藏以為泉原。浩然和平，以為氣淵。淵之不涸，四體乃固，泉之不竭，九竅遂通，乃能窮天地，被四海。中無惑意，外無邪菑。心全於中，形全於外，不逢天菑，不遇人害，謂之聖人。人能正靜，皮膚裕寬，耳目聰明，筋伸而骨強，乃能戴大圜，而履大方。鑒於大清，視於大明。敬慎無忒，日新其德。遍知天下，窮於四極。敬發其充，是謂內得。然而不反，此生之忒。凡道必周必密，必寬必舒，必堅必固。守善勿舍，逐淫釋薄。既知其極，反於道德。全心在中，不可蔽匿。知於形容，見於膚色。善氣迎人，親於弟兄。惡氣迎人，害於戎兵。不言之聲，疾於雷鼓。心氣之形，明於日月，察於父母。賞不足以勸善，刑不足以懲過。氣意得而天下服。心意定而天下聽。

　摶氣如神，萬物備存。能專乎，能一乎。能無卜筮而知吉凶乎。能止乎。能已乎。能勿求諸人而得之己乎。思之思之，又重思之。思之而不通，鬼神將通之，非鬼神之力也，精氣之極也。四體既正，血氣既靜，一意摶心，耳目不淫，雖遠若近。思索生知，慢易生憂，暴傲生怨，憂鬱生疾。疾困乃死，思之而不捨，內困外薄。不早為圖，生將巽舍。食莫若無飽，思莫若勿致，節適之齊，彼將自至。

　凡人之生也，天出其精，地出其形，合此以為人。和乃生，不和不生。察和之道，其情不見，其徵不醜。平正擅胸，淪洽在心，此以長壽。喜怒之失度，乃為之圖。節其五欲，去其二凶。不喜不怒，平正擅胸。凡人之生也，必以平正。所以失之，必以喜怒憂患。是故止怒莫若詩，去憂莫若樂，節樂莫若禮，守禮莫若敬，守敬莫若靜。內靜外敬，能反其性，性將大定。

　凡食之道，大充傷而形不臧。大攝骨枯而血沍。充攝之間，此謂和成。精之所舍，知之所生。飢飽失度，乃為之圖。飽則疾動，飢則廣思，老則長慮。飽不疾動，氣不通於四末，飢不廣思，食而不止。老不長慮，淵乃速竭。大心而放，寬氣而廣，其形安而不移，能守一而棄萬苛。見利不誘，見害不懼。寬舒而仁，獨樂其身，是謂雲氣，意行似天。

　凡人之生也，必以其歡，憂則失紀，怒則失端，憂悲喜怒，道乃無處。愛慾靜之，愚亂正之。勿引勿推，福將自歸，彼道自來，可藉與謀。靜則得之，躁則失之。靈氣在心，一來一逝。其細無內，其大無外。所以失之，以躁為害。心能執靜，道將自定。得道之人，理烝而毛泄，胸中無敗。節欲之道，萬物不害。

عقلِ عقل

"دائو" جهان را پر می‌کند،
هرکجا که مردمان هستند، هست،
ولی این مردمان نمی‌دانند.

با وارهانیدن کلمۀ یگانه در بالا، آسمان را سیاحت کنی،
و در پایین، از حدود زمین در گذری،
و بر قلمروهای نُه‌گانه چیره گردی.

وارهانیدن این لفظ چگونه است؟
[پاسخ نهفته است] در آرامیدنِ عقل.

چون عقل به‌سامان باشد،
حواسّ به‌سامان خواهند بود؛
چون عقل بیارامد،
حوّاس خواهند آرامید.
سامانِ حوّاس از عقل است؛
آرامشِ حوّاس از عقل است.

در عقل، عقلی مکنون است:
در درون عقل، عقلی دیگر هست،
و آن عقلِ عقل است.

- هنرهای عقل: چهار رسالۀ کهن دائویی، ترجمه و تعلیقات از اسماعیل رادپور (تهران: انتشارات زندگی روزانه)، ص‍. 46، نِی‌یِه (內業)، بند 37-40.

- «نِی‌یِه» یا «پیشۀ درون» کتابی است باشکوه و کهن (مکتوب شده در قرن 4 ق‍.م‍.) دربارۀ آیین‌های تهذیب نفس و مهارکردن خواطر پریشان و آداب سلوک طریقتی. بنیاد تعالیم این کتاب دائویی است ولی آن را می‌باید مربوط به سنت عتیق چینیان، پیش از تکوین آیین دائویی و کنفوسیوسی دانست.

道滿天下，普在民所，民不能知也。
一言之解，上察於天，下極於地，蟠滿九州。
何謂解之在於心安？
我心治，官乃治。我心安，官乃安。
治之者心也，安之者心也；心以藏心，心之中又有心焉。